شراب شیراز: از حدسیات و شایعات تا واقعیت!
شراب شیراز: از حدسیات و شایعات تا واقعیت!
شراب شیراز امروزه از معروف‌ترین مارک‌های تجارتی در دنیاست و درکشورهایی مانند استرالیا و آفریقای جنوبی در میان انواع شراب قرمز، بیشترین میزان تولید را دارد و در صادرات شراب این دو کشور به بازار اروپا، بالاترین مقام را پیدا کرده است. اما این شراب چه ارتباطی دارد با شهر شیراز در ایران و به طور اخص با شراب خلر شیراز؟
بقیه در ادامه مطلب...
از گذشته‌های دور
جایگاه ایران در تاریخ
شراب‌سازی و پیشینه این دیار در تولید مشروبات
سکرآور انکارناپذیر است.
تنها به یاد بیاوریم که دو نمونه از قدیمی‌ترین
شراب‌های تاریخ بشر در
ایران یافت شده است.
در اوایل دهه ۱۹۶۰ در حفاری‌هایی در ناحیه «گودین تپه» در
دامنه کوهستان زاگرس خمره‌ای یافت شد با بقایای شراب
که حدود پنج هزار سال قدمت داشت. باستان‌شناسان این دفینه را کهن‌ترین
شراب جهان دانستند.
اما تنها چند سال بعد یعنی
در سال ۱۹۶۸ در حفاری‌های تپه
حاجی فیروز، دهکده‌ای باستانی در دامنه شمالی
کوهستان زاگرس (استان کرمانشاه کنونی) نه
چندان دور از ناحیه قبلی،
شش کوزه سفالی یافت شد که پیشینه تولید شراب را
بیش از دو هزار سال (بیش
از پنج هزار سال قبل از میلاد مسیح) عقب برد.
گفته می‌شود که خمره‌های ۹ لیتری حاوی رسوبات شراب، در آشپرخانه
خانه‌ای گلی یافت شدند و اینک در موزه دانشگاه پنسیلوانیا (در بخش آثار باستانی مجموعه
حسنلو) نگهداری می‌شوند. تحلیل آزمایشگاهی در نیمه دهه ۱۹۹۰ به روشنی ثابت کرد که رسوبات آغشته به الکل
در دیواره داخلی کوزه‌ها با گذشت زمان پدید نیامده است؛ به عبارت دیگر
کوزه‌ها از آغاز حاوی شراب بوده و برای همین منظور بوده‌اند
پیشینه اساطیری شراب
در اساطیر و افسانه‌های ایرانی نیز کشف شراب به ایرانیان نسبت داده شده است. در برخی از افسانه‌ها شراب یکی از نوآوری‌های بی‌شمار شاه جمشید دانسته شده است.
در کتابی به عنوان «نفایس الفنون فی عرایس العیون» داستان زیر نقل شده است:
شاه جمشید به جمعی از زیردستان خود فرمان داد که گیاهان گوناگون را بکارند و میوه آن‌ها را امتحان کنند. چون میوه درخت انگور (تاک، مو یا رز) را چشیدند، آن را شیرین یافتند.
جمشید دستور داد تا آب آن را بگیرند و در خمره کنند. پس از مدتی در عصاره انگور تغییری پدید آمد و مزه آن از شیرینی به تلخی گذاشت. جمشید در خمره را مُهر کرد و دستور داد که هیچ کس از آن افشره ننوشد؛ زیرا پنداشت که زهر است.
جمشید کنیزکی زیبا داشت که به سردردی مزمن دچار بود و هیچ پزشکی درمان او نتوانسته بود. کنیزک که از زندگی سیر شده بود، بر آن شد که با نوشیدن قدری از آن «زهر» خود را از عذاب زندگی راحت کند. قدحی چند از محتوای خمره نوشید. نخست سست شد و سپس به خوابی سنگین فرو رفت.
اطرافیان جمشید یقین کردند که کنیزک مرده و به دیار نیستی شتافته است؛ اما روز بعد آن زیبارو از خواب بیدار شد، آن هم به گونه‌ای که از شادی و شعف بر پای خود بند نبود! سردرد قدیمی او نیز برای همیشه درمان شد. جمشید که از خاصیت نوشابه تازه به وجد آمده بود، دانست که به مشروبی گوارا و نشاط‌بخش دست یافته است. جشنی بزرگ به پا کرد و در آن خود و اهالی کشور به می‌خواری پرداختند.
حکیم عمر خیام در رساله «نوروزنامه» کشف شراب را به شاه شمیران از بستگان جمشید نسبت می‌دهد.
خیام در نوروزنامه در بخش «گفتار اندر منفعت شراب» آورده است که: «دانایان طب چنین گفته‌اند که هیچ چیز در تن مردم نافع‌تر از شراب نیست، خاصه شراب انگوری تلخ و صافی
از شراب خلر تا شراب بازار
با پیشینه تاریخی و اسطوره‌ای
ایران در شراب‌سازی، جای شگفتی نیست که اصل
و منشا «شراب شیراز» نیز
به ایران زمین نسبت داده شود. در این باره
روایت‌هایی رواج دارد که
در برخی مآخذ به آن‌ها اشاره شده و ما مهم‌ترین
آن‌ها را در زیر نقل می‌کنیم:
قدیمی‌ترین روایت این است
که سپاهیان اسکندر در جریان فتوحات خود در
ایران، به کیفیت مرغوب و
بالای شراب فارس پی بردند و تعدادی از اصله‌های
تاکستان این دیار را با
خود به اروپا بردند و در شمال مدیترانه کشت کردند.
روایت دیگر این است که جنگ‌جویی
صلیبی به نام گی دوسترمبرگ که در سده‌های
میانه برای دفاع از آیین
مسیحیت به خاورمیانه آمده بود، نهال یا بن تاک را
در قرن دوازدهم از خاک پاک
شیراز با خود به اروپا برد و آن را در
کشت‌زارهای حاصل‌خیز جنوب
فرانسه پرورش داد. همین انگور است که بعدها در
ناحیه شمال دره رون نام
شیراز یا سیرا گرفت.
آخرین داستان هم این است
که پس از انقلاب اسلامی، چون تولید شراب در
جمهوری اسلامی منع شده
بود، برخی از مؤسسات خصوصی یا دولتی، اصله‌های
مربوطه را به شرکتی
استرالیایی فروختند
پژوهش‌های تازه
در برابر روایت‌های بالا
که بیشتر بر پایه حدس و گمان ساخته شده، منابع
امروزی می‌گویند که شراب
شیراز در اصل همان شراب سیرا (Syrah) است که از
تولیدات معروف و مرغوب
صنعت شراب فرانسه است و معمولاً در ترکیب با
شراب‌های کابرنت سووینیون
یا مرلو به بازار عرضه می‌شود.
انگور سیرا در شمال دره
رون در جنوب شرقی فرانسه به عمل می‌آید. بنا به
منابع تاریخی، انگور سیرا
از حدود ۲۰۰ سال قبل از تولد
مسیح یا بیش از دو هزار سال پیش، در این نواحی شناخته شده
بوده است.
اصله یا بوته این انگور
سیرا، در قرن نوزدهم از فرانسه به استرالیا برده
شده است. گفته می‌شود که
بازرگان فرانسوی مهاجری به نام جیمز بازبی (Busby) در سال ۱۸۳۱ انگور سیرا را به همراه خود از فرانسه به استرالیا برده است.
همین انگور در اوایل قرن بیستم از فرانسه یا استرالیا به جاهای دیگر صادر
شده است.
میوه شراب شیراز امروزه در
فرانسه، آفریقای جنوبی، استرالیا، کالیفرنیا و
ایتالیا (سیسیل) به میزان
بالا به عمل می‌آید. علت گسترش و پراکنده شدن
این انگور، بی‌تردید در
کیفیت بالای آن بوده است. میوه آن سرشار و شاداب
است و در شرایط آب و هوایی
گوناگون و حتی هوای متغیر و نامناسب مقاوم است. میوه انگور سیرا بسته به محل کشت مزه آن
اندکی فرق می‌کند. رنگ آن تیره است و به توت سیاه شبیه است. مزه‌ای گس
و رایحه‌ای مطبوع دارد.
شراب انگوری سیرا تا اوایل
دهه ۱۹۸۰ در استرالیا هرمیتاژ خوانده می‌شد که علت آن
دانسته نیست. اما به تدریج در استرالیا، کانادا، آمریکا و آفریقای جنوبی
همان شراب، به شراب شیراز تغییر نام داد.
درباره این نام‌گذاری دو
فرضیه وجود دارد: یکی دشواری تلفظ واژه سیرا در
زبان‌های بومی مناطق تازه
بوده است. فرضیه دوم این است که یکی یا جمعی از
تولیدکنندگان، با نام و
شهرت شراب خلر شیراز آشنا بوده‌اند، و بر آن
می‌شوند که از نام «شهر
شعر و شراب» برای محصول خود استفاده کنند. تا
امروز روشن نیست که کدام
فرضیه به واقعیت نزدیک‌تر است.
در سال ۲۰۰۱ در دانشگاه کالیفرنیایی دیویس یک تحلیل
آزمایشگاهی بر روی ساختمان شیمیایی (DNA) نوع انگور شراب شیراز انجام شد که نشان
داد این انگور تلفیق یا پیوندی است از دو نوع انگور به نام‌های موندوز بلانش و انگور
دورزا که هر دو نوع در همان نواحی دره رون در جنوب شرقی فرانسه بار می‌آیند.
چندی بعد مطالعه آزمایشگاهی مشابهی در دانشگاهی در فرانسه، نتیجه این
آزمایش را تأیید کرد.
برچسب ها : شراب - شراب شیراز - انگور شراب - تاریخچه شراب - مارک های تجاری شراب - شراب قرمز - شراب خلر شیراز - تاریخ شراب سازی - مشروبات سکر آور - حفاری گودین تپه زاگرس خمره قدمت - کهن ترین شراب جهان - حفاری تپه حاجی فیروز - رسوبات شراب - موزه دانشگاه پنسیلوانیا - کشف شراب - شاه جمشید - تحقیقات آزمایشگاهی شراب - شهر شعر و شراب - میوه انگور سیرا - شراب فرانسه - صنعت شراب فرانسه - انگور موندوز بلانش - انگور دورزا
